Α3, Α4, ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, 1Η ΕΝΟΤΗΤΑ -ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ, 3Η ΕΝΟΤΗΤΑ- ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - ΑΦΗΓΗΣΗ - ΠΕΡΙΛΗΨΗ, ΘΕΩΡΙΑ -ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ -

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

1.  Αφού υπογραμμίσετε τους κύριους όρους, να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με βάση τα συστατικά τους– κύριους όρους:

I.      Ο Πέτρος είδε την πινακίδα.

II.      Οι δάσκαλοι έχουν προετοιμαστεί ικανοποιητικά.

III.      Η μέρα σήμερα είναι βροχερή.

IV.      Μα που καιρός για επισκέψεις;

V.      Η Μαρία θυμάται την καλοκαιρινή κουβεντούλα στο χωριό.

VI.      Πήρα μια ευχάριστη είδηση.

VII.      Η Ελένη προσέχει τη διατροφή της.

VIII.      Ο πληγωμένος άντρας ζητούσε βοήθεια.

IX.      Ξαφνικά, χτυπάει δυνατά το κουδούνι του σχολείου.

X.      Ο δήμαρχος πρόσφερε στους υπαλλήλους δώρα.

XI.      Όλα τα παιδιά ήταν έτοιμα.

2.  Προσπαθήστε να μετατρέψετε τις απλές προτάσεις της παραπάνω άσκησης σε επαυξημένες και αντίστροφα.

3.  Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με βάση τη σημασία τους και να γράψετε τι εκφράζει η καθεμιά:

I.      Η αρρώστια του ήταν σοβαρή.

II.      Μπείτε στην τάξη .

III.      Μείνε λίγη ώρα ακόμα!

IV.      Γιατί δεν ήρθες στην ώρα σου;

V.      Άνοιξε το παράθυρο.

VI.      Τι ωραίο είναι το φόρεμά σου!

VII.      Κανένας δε μιλούσε μέσα στην τάξη.

VIII.      Ποιος θα αρνιόταν μια τέτοια πρόκληση;

IX.      Θέλεις να δούμε την αγαπημένη σου ταινία;

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ – ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ – ΑΦΗΓΗΣΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σε αυτήν την ενότητα.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

1.  Περιγραφή είναι η αναπαράσταση μέσα από το λόγο χώρων, προσώπων, αντικειμένων, ζώων, έργων τέχνης, κτιρίων, φαινομένων.

2.  Οργανώνεται με άξονα το ΧΩΡΟ.

3.  Δομή της περιγραφής: ακολουθεί πορεία από το ΓΕΝΙΚΟ ΣΤΟ ΕΙΔΙΚΟ, από γενικές εικόνες σε λεπτομερειακές.

4.  Το σημείο περιγραφής μπορεί να είναι ΣΤΑΘΕΡΟ, δηλαδή ο συγγραφέας να μένει ακίνητος και από εκεί να περιγράφει το χώρο ή να κινείται μέσα στο χώρο.

5.  Γλώσσα της περιγραφής: χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, ακρίβεια, ζωντάνια, και παραστατικότητα.

6.  ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ : Ο ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

7.  ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ: ΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ, που δίνουν ουσιαστικές πληροφορίες ώστε ο αναγνώστης να σχηματίσει  μια σαφή εικόνα αυτού που περιγράφεται.

8.  Περιγραφή συναντούμε στα σχολικά βιβλία, στη λογοτεχνία, στα περιοδικά, στις εφημερίδες , στην επιστήμη και στους τουριστικούς οδηγούς.

ΑΦΗΓΗΣΗ

1.   Αφήγηση είναι η εξιστόρηση γεγονότων πραγματικών ή φανταστικών.

2.   Είδη αφήγησης:

α) μυθοπλαστική αφήγηση: κυριαρχεί ο κόσμος του μύθου, της φαντασίας. Τη συναντούμε στη λογοτεχνία.

β) ιστορική αφήγηση: αναφέρεται σε γεγονότα του παρελθόντος. Τη συναντούμε στην ιστορία.

γ) ρεαλιστική αφήγηση: παρουσιάζονται με σαφή και πειστικό τρόπο γεγονότα του παρόντος. Τη συναντούμε στις καθημερινές συζητήσεις, στις ειδήσεις, στα ρεπορτάζ.

3.   Η αφήγηση οργανώνεται με ΑΞΟΝΑ ΤΟ ΧΡΟΝΟ, αλλά οι καταστάσεις συνδέονται μεταξύ τους ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΑ.

4.   Η αφήγηση ακολουθεί την παρακάτω ΔΟΜΗ:

α) Πληροφορίες για τους ήρωες, το χώρο, το χρόνο και την κατάσταση από την οποία ξεκινά η αφήγηση.

β) Η εξέλιξη και η έκβαση της.

γ) Η λύση: η κρίση του αφηγητή για το νόημα της ιστορίας.

Γλωσσικά χαρακτηριστικά της αφήγησης:

Κύριος χρόνος της αφήγησης: ο ΑΟΡΙΣΤΟΣ και ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ, δείχνουν ΠΑΡΕΛΘΟΝ.

Κύριο γνώρισμα  της αφήγησης είναι οι ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ που δείχνουν τη  ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ( ύστερα, στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια, μετά, κ.α.) και την ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ( επειδή, αφού, καθώς, κ.α.)

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η περίληψη είναι ένα σύντομο κείμενο το οποίο συμπυκνώνει το βασικό περιεχόμενο ενός μεγαλύτερου κειμένου και μας πληροφορεί.

1.  Η περίληψη μπορεί να έχει πολλές μορφές: μπορεί να είναι ο τίτλος ενός κειμένου ή μιας παραγράφου, επίσης η σύντομη απόδοση του περιεχομένου ενός βιβλίου.

2.  Βασικά βήματα για την περίληψη:

α. Προσεχτική ανάγνωση του κειμένου.

β. Εντοπίζουμε το θεματικό κέντρο, το θέμα του κειμένου.

γ. Χωρίζουμε το κείμενο σε παραγράφους και υπογραμμίζουμε τις βασικές λέξεις- κλειδιά της κάθε παραγράφου.

δ. Γράφουμε πλαγιότιτλους για κάθε παράγραφο.

ε. ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ:

Ø  η περίληψη να αρχίζει με αναφορά στο κείμενο/ συγγραφέα ή απευθείας.

Ø  να αξιοποιεί τις συνδετικές λέξεις.

Ø  να περιέχει την κύρια θέση και τις βασικές ιδέες του κειμένου.

Ø  να έχει πληροφοριακό ύφος και να μη σχολιάζει το κείμενο.

Ø  Να μην υπερβαίνει τον αριθμό των λέξεων που έχει οριστεί.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

<< Το θέλγητρο της Ανδαλουσίας>> Κ.  Ουράνης, απόσπασμα από το σχολικό βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου.

Η κόμισσα ντε Νουάγι είπε πως απατάει κανείς με την Ανδαλουσία κι αυτό ακόμα το πρόσωπο που αγαπάει. Όπως και να ’ναι, όποιος τη γνωρίσει δε ζει πια παρά με την ανάμνηση της γοητείας της. Yπάρχουν χώρες στον κόσμο που τις νοσταλγούμε, χώρες που θα θέλαμε να τις σφίξουμε στην αγκαλιά μας, χώρες που θαυμάζουμε. Δεν υπάρχει όμως άλλη από την Ανδαλουσία που η ανάμνησή της να τραγουδάει μέσα μας σαν πίδακας νερού —έτσι ζωντανά κι αδιάκοπα…

Ανδαλουσία! Ανδαλουσία! ... Ανθισμένα πάτιος γεμάτα αρωματισμένη σιγή· στενοί δρόμοι με δροσιά πηγαδιών· κρυσταλλιστικές καστανιέτες που ρυθμίζουν τους ηδονικούς χορούς των τσιγγάνων του Αλμπαϊσίν· γεράνια στους τοίχους των σπιτιών, γαλάζιες ορτανσίες στις αυλές και καταρράχτες τριαντάφυλλων στα παράθυρα· κιθάρες με ρόδινες κορδέλες και μελωδίες που το πάθος τους λείχει την ψυχή μας σαν φλόγα· θρησκευτικές λιτανείες που περιφέρουν γλυκερές Παναγίες, ντυμένες σαν κούκλες και γεμάτες δαντέλες και μαργαριτάρια, ακολουθούμενες από μετανοούντες που κρύβουν το πρόσωπό τους μέσα σε κουκούλες μοναχών και που, όταν περνάν κάτω από τα παράθυρα της αγαπημένης τους γυναίκας, χτυπάν το κορμί τους με βίτσες μουσικά νερά αναβρυτήριων μέσα σε πάρκα μαγεμένης σιγής· γυναίκες με δαντελωτές μαντίλες πάνω από τις τεράστιες χτένες τους, που παίζουν, στο δρόμο, με τον πόθο του διαβάτη όπως με το πορφυρό ρόδο που κρατάν στα δόντια τους· έρωτες που μοιάζουν με το σκληρό, και κάποτε θανάσιμο, παιχνίδι των ταυρομαχιών· πλατιά σομπρέρο των αντρών και κόκκινα ζουνάρια στις δαχτυλιδένιες μέσες τους, που κρύβουν στιλέτα. […]

Ανδαλουσία! Ανδαλουσία!… Εσύ που μετέδωσες στους Ισπανούς το αίμα και το πάθος των Αράβων· χώρα όπου η ζωή έχει το χρώμα, τη γραφικότητα και το ρυθμό λαϊκού πανηγυριού· γη των απέραντων ανθισμένων περιβολιών· πράσινο σερμπέτι που πάνω του επιπλέει, σαν ένα κομμάτι πάγος, η Σιέρρα Νεβάδα· χώρα όπου οι άνθρωποι αγαπάν τη γυναίκα σαν Παναγία και την Παναγία σαν γυναίκα· όπου τα εσωτερικά των σπιτιών είναι μεταφερμένα στα κατώφλια των εξώθυρων κι οι κήποι κλεισμένοι μέσα στα σπίτια· όπου οι έξι μέρες της βδομάδας είναι αφιερωμένες στη σχόλη και μία μόνο στην εργασία· όπου η ψυχή των Αράβων επιδρομέων είναι σα στον τόπο της κι η ψυχή της Ισπανίας σαν ξένη· όπου ο ήλιος είναι πιο φλογερός από παντού αλλού κι η σκιά πιο ηδονική· όπου, σαν τέντες λησμονημένες στην έρημο, οι Άραβες, φεύγοντας, άφησαν μέσα στην αθλιότητα των συνοικισμών σου τα ονειρώδη παλάτια τους — γεμάτα από θρύλους αιμάτων και ερώτων, από μια ποίηση πιο μεθυστική κι από το άρωμα του νάρδου, από αραβουργήματα λεπτά, πολύπλοκα και διάφανα σαν υπομονητικές δαντέλες κι από κήπους βαθιούς σαν την αγκαλιά οδαλίσκης. […]

Λαμβάνοντας υπόψη τη θεωρία και διαβάζοντας προσεκτικά τα κείμενα να δουλέψετε χωρίς να βιάζεστε.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

1.  Ποιες ομορφιές της Ανδαλουσίας  περιγράφει ο συγγραφέας;

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.  Από ποιο είδος κειμένου προέρχεται η περιγραφή; Από περιοδικό, τουριστικό οδηγό, λογοτεχνία, εφημερίδα;

-------------------------------------------------------

3.  Ποια πορεία ακολουθεί η περιγραφή; Μένει ακίνητος  ή κινείται καθώς περιγράφει ;

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.  Σε ποιο χρόνο βρίσκονται τα ρήματα; Τι προσδίδει ο χρόνος αυτός;

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.  Να βρείτε τα συνώνυμα και τα αντώνυμα των επιθέτων που χρησιμοποιούνται στο κείμενο:

Λέξεις	Συνώνυμα	Αντώνυμα
αρωματισμένη
στενοί
μαγεμένης
τεράστιες
πολύπλοκα

6.  Γράψτε την περίληψη του κειμένου.  ( 70-80 λέξεις)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΑΦΗΓΗΣΗ

Διαβάστε τα κείμενα << Η θάλασσα>> του Ανδρέα Καρκαβίτσα από το τετράδιο εργασιών σας , σελ. 26   και το απόσπασμα από το κείμενο του Αντόν Τσέχωφ, << Ο παππούς και το εγγονάκι>>, που περιλαμβάνεται στο σχολικό βιβλίο και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

 Αντόν Τσέχωφ  , Ο παππούς και το εγγονάκι

             O παππούς είχε γεράσει πολύ. Τα πόδια του δεν τον πήγαιναν, τα μάτια του δεν έβλεπαν, τ’ αυτιά του δεν άκουγαν. Δόντια δεν είχε. Κι όταν έτρωγε, του χυνόταν το φαγητό. O γιος του και η νύφη του δεν τον έβαζαν πια μαζί τους στο τραπέζι, αλλά του ’διναν να φάει πάνω στη μεγάλη χτιστή χωριάτικη θερμάστρα όπου πλάγιαζε. Κάποτε που του βάλανε να φάει στο πήλινο πιάτο, του ξέφυγε από τα χέρια, έπεσε κι έσπασε. Η νύφη του άρχισε τότε να τον μαλώνει πως όλα τα χαλάει στο σπίτι και σπάει τα πιάτα. Τέλος του είπε πως αποδώ και πέρα θα του 'διναν να τρώει στην ξύλινη γαβάθα. O παππούς αναστέναξε μόνο και δεν είπε τίποτα. Μια μέρα ο άντρας με τη γυναίκα του παρακολουθούσαν που ο γιος τους μαστόρευε κάτι σκαλίζοντας ένα μικρό κούτσουρο. O πατέρας λοιπόν τον ρώτησε: «Τι φτιάχνεις εκεί, Μίσα;». Κι ο Μίσα απαντά: «Φτιάχνω μια μεγάλη γαβάθα, πατερούλη. Όταν εσύ κι η μάνα μου γεράσετε, θα σας ταΐζω σ' αυτήν τη γαβάθα». O άντρας κι η γυναίκα του κοιτάχτηκαν και δάκρυσαν. Νιώσανε ντροπή που είχαν προσβάλει τον παππού. Κι από τότε τον βάλανε να τρώει μαζί τους στο τραπέζι και τον πρόσεχαν όπως πρέπει.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

1Τι αφηγείται ο συγγραφέας σε κάθε κείμενο;

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ποιο είναι το είδος της αφήγησης;

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.  Σε ποιους χρόνους βρίσκονται τα ρήματα των κειμένων; Γιατί;

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.  Εντοπίστε στα κείμενα συνδετικές λέξεις ή φράσεις που δείχνουν τη χρονική σειρά των γεγονότων και την αιτιολογική σχέση μεταξύ  τους.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                                                 

4.  Τα παραπάνω κείμενα είναι κείμενα αφήγησης.  Συμπλήρωσε τον παρακάτω πίνακα με τα στοιχεία που ζητούνται:

	Η θάλασσα	Ο παππούς και το εγγονάκι
πρόσωπα
τόπος
χρόνος
Το πρόβλημα
Η δράση- εξέλιξη
Η λύση

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Σας δίνεται η αρχή μιας ιστορίας << Το πλοίο ξεκίνησε, αν και ο καιρός ήταν πολύ κακός. Από την πρώτη στιγμή άρχισα να φοβάμαι. Κοιτούσα γύρω μου…>> Συνεχίστε την ιστορία περιγράφοντας ένα φανταστικό επεισόδιο σε φουρτουνιασμένη θάλασσα  (3 παράγραφοι)